پيشينه و چگونگي آغاز تجاوز (2)

از معتبرترين اسناد حقوق بين‌الملل، منشور ملل متحد است كه در راستاي حفظ صلح و امنيت بين‌الملل و ايجاد تفاهم و روابط دوستانه بين اعضاي سازمان ملل متحد، وظايف و تعهداتي را كه براي كشورها مقرر داشته است و در مقدمه با صراحت هدف از تشكيل سازمان ملل متحد را چنين مقرر مي‌دارد:
«ما مردم ملل متحد تصميم گرفته‌ايم به منظور برقراري شرايطي كه در آن عدالت و احترام به تعهدات ناشي از قراردادها و ساير منابع حقوق بين‌الملل حفظ شود، سازمان ملل متحد تأسيس گردد.»
بنابراين يكي از اهداف تأسيس سازمان ملل متحد آن است كه شرايطي در جهان به وجود آيد كه كشورها عدالت را در روابط متقابل رعايت نموده و به تعهدات ناشي از قراردادها و معاهدات و ساير منابع بين‌الملل از جمله منشور ملل متحد احترام بگذارند. از اين رو طبق بند 1 ماده 102 منشور ملل متحد كليه كشورها موظف هستند كه هر نوع قراردادي را كه با يك كشور ديگر بسته‌اند در دبيرخانه سازمنا ملل به ثبت برسانند بند 2 همان ماده تصريح مي‌كند كه اگر كشوري قراردادهاي خود را در دبيرخانه سازمان ثبت ننمايد، نمي‌تواند در هيچ يك از نهادهاي وابسته به ملل متحد به آن استناد كند.
همچنين منشور ملل متحد در بند 1 ماده 33 به عنوان يك وظيفه به كليه كشورهاي عضو گوشزد مي‌كند كه طرفين يك دعوا كه ادامه آن ممكن است حفظ صلح و امنيت بين‌المللي را به مخاطره اندازد، قبل از هر اقدامي بايد با مذاكره، تحقيق، ميانجيگري، داوري، حل اختلاف از طريق رسيدگي قضايي، توسل به سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي و يا هرگونه وسايل مسالمت‌آميز ديگر، درصدد حل اختلاف خود برآيند.
با توجه به موارد فوق، رژيم عراق با بي‌اعتنايي به اهداف منشور ملل متحد خصوصاً ماده 33، قرارداد الجزاير را يكطرفه لغو نمود و صلح و امنيت منطقه را مورد مخاطره جدي قرار داد و با ناديده گرفتن حق حاكميت ايران در اروندرود و حتي با نصب پرچم عراق بر روي كشتي‌هايي كه عازم بنادر ايران بودند، بر وخامت اوضاع منطقه افزود.

4 ـ اعلامه اصول حقوق بين الملل

مجمع عمومي سازمان ملل متحد، طي قطعنامه شماره 2625 «اعلاميه اصول حقوق بين‌الملل» درباره روابط دوستانه و همكاري بين‌ كشورها در انطباق با منشور ملل متحد را تصويب نمود. به موجب اين قطعنامه اصولي از منشور ملل متحد كه در اين اعلاميه مورد بررسي دقيق قرار گرفت، طبق بند 3 بخش عمومي آن «اصول اساسي حقوق بين‌الملل» ناميده مي‌شود و به همين جهت داراي اعتبار به‌سزايي است.
اصل دوم اعلاميه مورد توجه خاص قرارداد اصلي است كه به موجب آن كليه كشورها اختلافات بين‌المللي خود را با وسايل مسالمت‌آميز حل و فصل خواهند نمود. در اين اصل ضمن تأكيد حل اختلافات از طريق مسالمت‌آميز راه‌حل‌هايي كه در بند 1 ماده 33 منشور ملل متحد قيد شده است، مجدداً گوشزد گرديده است و سپس مقرر مي‌گردد كه طرفين يك دعوا در صورتي كه به راه‌حلهاي فوق توسل جسته ولي‌ موفق به حل اختلافات نشده‌اند بايد به كوشش‌هاي خود براي حل اختلافات خويش با وسايل مسالمت‌آميز ديگري ادامه دهند. همچنين در اصل فوق تأكيد مي‌شود، ساير كشورها از هر اقدامي كه ممكن است وضع را وخيم گرداند، خودداري خواهند نمود و بر طبق مقاصد و اصول منشور ملل متحد، طرفين دعوا به حل اختلافات تشويق خواهند.
رژيم عراق، به عنوان يك كشور عضو سازمان ملل متحد كه اعلاميه اصول حقوق بين‌الملل را به طور رسمي پذيرفته است، وظيفه داشت كه براي حل اختلافات خود كه در واقع بهانه‌اي بيش نبود به راه‌حل‌هاي مندرج در بند 1 ماده 33 منشور ملل متحد متوسل مي‌شد و اگر موفقيتي به دست نمي‌آورد باز وظيفه داشت كه به كوشش‌هاي خود براي حل اختلافات، از طريق مسالمت‌آميز ديگر ادامه مي‌داد و به هيچ وجه وظيفه نداشت صلح و امنيت منطقه را به خطر اندازد و با لغو قرارداد اصل صريح حقوق بين‌الملل را نقض نمايد.
بنابراين رژيم بعثي عراق با لغو قرارداد الجزاير كليه معاهدات بين‌المللي را زير پا گذاشت و بدون هيچ ترديدي اين اقدام رژيم عراق را بايد پيشينه‌اي براي تجاوز سراسري به خاك ايران دانست و به عنوان گوياترين سند آغازگر جنگ در پرونده جنايت رژيم بعضي ثبت و ضبط نمود.

بخش دوم ـ چگونگي آغاز تجاوز

1 ـ تجاوز سراسري 31 شهريور 1359

ارتش رژيم عراق با اهداف از پيش تعيين‌شده سرانجاغم تهاجم سراسري خود را عليه ايران در تاريخ 31 شهريور 1359 از زمين، هوا و دريا آغاز نمود. استعداد نيروي زميني ارتش عراق در آغاز تجاوز بالغ بر 48 يگان بود كه شامل 12 لشكر مركب از 5 لشكر پياده، 5 لشكر زرهي، 2 لشكر مكانيزه و همچنين 15 تيپ مستقل شامل 10 تيپ پياده، يك تيپ زرهي، يك تيپ مكانيزه و 3 تيپ نيروهاي مخصوص، به‌اضافه تيپ 10 گارد جمهوري نيز نيروهاي گارد مرزي كه شامل 20 تيپ مرزي بوده است.
همچنين ماشين نظامي عراق با بهره‌مندي كامل از تجهيزات نظامي نظير 800 قبضه توپ، 5400 دستگاه تانك و نفربر، 400 قبضه توپ ضد هوايي، 366 فروند هواپيما و 400 فروند هلي‌كوپتر، از آمادگي عملياتي مناسبي برخوردار بود.
خبرگزاريهاي انگلستان نيز بلافاصله گزارش دادند:
ايران و عراق حالت جنگي ميان دو كشور را اعلام كردند، هواپيماهاي عراق اقدام به بمباران كليه پايگاههاي نظامي در داخل خاك ايران از جمله فرودگاه مهرآباد نمودند. در پي اين حملات خسارات سنگيني به تأسيسات نظامي و غير نظامي وارد آمد. خبرگذاري عراق اعلام كرد: «نيروي هوايي عراق در حدود ساعت 12 ظهر امروز (23/9/1980) به وقت محلي چند فرودگاه نظامي و ديگر اهداف نظامي ايران را مورد حمله قرار داد. جنگنده‌هاي عراق شش فرودگاه نظامي در مناطق آبادان، اصفهان، آغاجاري و در عربستان (خوزستان ايران) را با موشكهاي هوا به زمين مورد حمله قرار داده و خسارات سنگين وارد آوردند.»
صدام حسين نيز طي مصاحبه‌اي گفت:
«نيروي هوايي پيروز ما، پايگاههاي گروه مجوس را بمباران كرد و خسارات سنگيني به آنها وارد كرد. در دريا نيروهاي جسور ما در برابر نيروهاي دريايي دشمن پايداري كردند و در خشكي نيروهاي دلاور ما به سوي اهداف از پيش تعيين‌شده پيشروي كردند و ظرف چند روز گذشته از صبح دوشنبه 22 سپتامبر تا به امروز اين مأموريت‌ها را با دلاوري و لياقت و سرعت انجام دادند.»
تجاوز و تهاجم سراسري رژيم عراق در عين سنگيني با سرعت عجيبي همراه بود كه حكايت از اهداف از پيش برنامه‌ريزي‌شده آنها دارد و براي جمهوري اسلامي ايران اگرچه حمله رژيم عراق قابل پيش‌بيني بود، امّا با اين حجم و گستردگي غافلگيرانه و غير قابل تصور بود.

2 ـ اشغال شهرهاي مرزي ايران

رژيم بعضي عراق 3/2 نيروهاي خود را براي تصرف شهرهاي استان خوزستان به كار گرفت. به طوري كه از محورهاي شملچه، نشوه، تنگه چزابه، دزفول به اشغال خاك خوزستان پرداخت. هدف مهم و استراتژيك او اشغال خرمشهر بود كه با وجود مقاومت سرسختانه دليرمردان اسلام، سرانجام اين شهر كليدي را به تصرف خود درآورد. تحليل‌گران سياسي ضمن اعتراف به مقاومت شجاعانه رزمندگان اسلام از رسيدن رژيم عراق به اهدافش خبر دادند كه اين نشان مي‌دهد همگان از اهداف تجاوز رژيم عراق باخبر بودند. براي نمونه نشريه نيويورك تايمز مي‌نويسد:
تحليل‌گران مي‌گويند كه عراق علي‌رغم مقاومت مداوم ايران به اكثر هدف‌هاي اوليه خود رسيده است. اشغال حدود 124 مايل مربع از سرزمينهاي مورد اختلاف و تسلط بر شط‌العرب بعلاوه خرمشهر و اهواز و پالايشگاه عظيم نفت آبادان را نيز در محاصره دارد.
هدف‌هاي اوليه در اشغال شهرهاي ايران بسيار بامعناست كه بعداً با ادعاي مالكيت عراق بر اين شهرها همراه مي‌شود. چنانكه صدام حسين فرمانده كل نيروهاي مسلح عراق اعلام كرد:
پرچم عراق بر فراز شهرك سوسنگرد خفّاجيه به اهتزاز درآمده است. بر اساس اين بيانيه عراق، ايرانيها از روي جعل و تزوير خفّاجيه را سوسنگرد نام گذاردند، به طوري كه اين امر نشانگر آن است كه عراق اين شهرك را جزئي از اراضي اصلي خود به شمار مي‌آورد.
ادعاي مالكيت سران رژيم عراق با تغيير اسم شهرها نظير محمره به جاي خرمشهر و عربستان به جاي خوزستان آغاز مي‌شود. طه ياسين رمضان معاون رئيس شوراي فرماندهي عراق پس از سقوط خرمشهر اعلام كرد:
عربستان (خوزستان) آزاد شده است.
اين ادعاها در مالكيت خوزستان نشان مي‌دهد كه ارتش رژيم عراق براي ماندن آمده است. به طوري كه پس از سقوط خرمشهر مطبوعات عراق اعلام كردند:
محمره (خرمشهر) سرزمين اجدادي است و نيروهاي مسلح عراق آن شهر را براي ابد بازپس گرفتند.
و حتي مسئولين رژيم عراق اعلام كردند كه مناطق آزادشده از ايران را در شبكه پست و تلفن خود ادغام مي‌كنند.
بنابراين رژيم عراق علاوه بر اشغال شهرهاي مرزي خوزستان و غرب نظير قصر شيرين يكي از اهداف تجاوز را كه همان تجزيه خوزستان باشد، به طور علني در مصاحبه‌ها و بيانيه‌هاي رسمي خود اعلام نموده و رسانه‌هاي خبري منطقه و جهان نيز بعضاً به طور غيرمستقيم با تكرار گفته‌هاي سران رژيم عراق اذهان عمومي را براي پذيرش اين ادعا آماده مي‌كردند.

3 ـ موضع‌گيري امام خميني در برابر تهاجم ارتش عراق

سايه سهمگين تهاجم سراسري ارتش عراق در اوضاع نابسامان سياسي و اقتصادي كشور بر پيكر ملت و مسئولين ايران سنگيني مي‌كرد، به طوري كه وحشت و اضطراب از عاقبت كار احساس طبيعي همگان بود. در چنين اوضاع و احوالي همه ديدگان به تدابير امام خميني(ره) دوخته شده بود. امام راحل(ره) هم به خوبي مي‌دانست كه تنها او بايد در آن شرايط حساس حرف آخر را بزند. فلذا طي سخناني عنصر ايمان و توكل به خدا را بزرگترين پايه قدرت و توانايي دانسته و قدرت دشمن را در برابر آن ناچيز تلقي نمودند.
من از ملت بزرگ ايران خواهانم كه در هر مسئله‌اي كه پيش مي‌آيد قوي باشند، قدرتمند باشند، متكي به خداي تبارك و تعالي باشند، و از هيچ چيز باك نداشته باشند. ما از آن قدرتهاي بزرگ نترسيديم. اين (صدام) كه قدرتي ندارد، عراق كه چيزي نيست.
اين سخنان ملكوتي امام راحل(ره) كه از قلب مطمئن و جان آرام او سرچشمه مي‌گرفت، روحيه مردم و مسئولين را تقويت نمود و اتكال آنها را به خدا بيشتر كرد و انگيزه دفاع و مبارزه با دشمن را در آنان بويژه جوانان جان بر كف ميهن اسلامي بالا برده تا جايي كه فرمود:
هر وقتي كه مقتضي بشود من پيامي به ملت خواهم داد و به صدام حسين و امثال او ثابت خواهم كرد كه اينها، اين اذناب امريكا قابل ذكر نيستند.
امام راحل(ره) با تحقير دشمن، مردم را به مبارزه و حتي شكست دشمن اميدوار كرده و اين صحنه‌هاي اعجازآفرين ولايت فقيه در نظام جمهوري اسلامي است، كه در بحراني‌ترين شرايط سكّان كشتي نظام را از تزلزل نجات مي‌دهد، و ثابت مي‌كند كه جوهر اقتدار نظام و امنيت كشور ولايت است.
به دنبال موضع‌گيري شجاعانه امام راحل(ره) شاهد جوشش مقاومت مردمي در همه آحاد ملت و مسئولان و دولتمردان نظام جمهوري اسلامي هستيم. به طوري كه يكپارچه براي دفع تجاوز و آزادسازي مناطق اشغال‌شده از مرد و زن و پير و جوان بسيج شدند.
همچنين امام راحل(ره) به مسئولان سياسي و نظامي دستور دادندكه در شوراي عالي دفاع به تهيه و تدوين طرح‌ها و برنامه‌هاي كلان به طور كلاسيك بپردازد، و با تشكيل سازمانهاي رزمي به امور شهر سازماندهي نيروهاي مردمي جهت اعزام به جبهه همت گمارند.

4 ـ مقاومت مردمي

پس از آنكه خط‌مشي دفاعي از سوي امام راحل(س) تبيين شد، مقاومت خودجوش مردمي در همه‌جا شكل گرفت. بويژه اين مقاومت در شهرهاي اشغالي ايران توسط ارتش عراق نمود فزاينده‌اي داشت. به طوري كه فرماندهان ارتش عراق و خبرگزاريهاي جهاني زبان به اعتراف گشودند.
خبرگزاري رويتر در مورد مقاومت مردم آبادان مي‌نويسد:
نيروهاي عراقي تحكيم محاصره شهر نفتي آبادان ايران را با حلقه‌اي از فولاد آغاز كرده‌اند. امّا ساكنين شهر مقاومت شديدي نشان مي‌دهند.
اين در حالي است كه صدام حسين طي محاسبات غلط خويش به فرماندهانش گفته بود در هر شهري وارد شويد، مردم از شما استقبال خواهند كرد. نشريه گاردين از قول يك دهقان پير مي‌گويد:
ما با چنگ و ناخن به اين زمين خواهيم چسبيد. اگر آنها (ارتش عراق) همه چيز را نابود كنند، ما در چادرها خواهيم خوابيد. بعد باز خواهيم گشت و همه چيز را چون ويتنام خواهيم ساخت. سپس مي‌گويد: اين مقايسه اتفاقي نيست و همه مردم در اينجا مي‌گويند كه امپرياليسم امريكا پشت صدام حسين است.
مقاومت در شهرهاي اشغالي به گونه‌اي مردمي شده بود كه حتي كودكان و زنان دوشادوش پدران و مردان خود در نبرد شركت جستند. اين صحنه‌هاي حماسي نيز از چشم خبرنگاران پنهان نمايد، به طوري كه گزارش دادند:
در خرمشهر و آبادان كودكان بسياري اغلب در كنار پدرانشان در جنگ شركت داشته‌اند و يكي از آنها كه 14 ساله بود با افتخار براي خبرنگاران غربي تعريف كرد كه چگونه با دو كوكتل مولوتف تانك عراقي را منهدم كرده است.
اينها گزارش و اعتراف خبرنگاران خارجي صحنه‌هاي مقاومت مردم شهرهاي مرزي به همراه جوانان سلحشور و رزمنده سپاه و ارتش مي‌باشد، كه غالباً به منظور اهداف ديگري به منطقه آمده بودند، امّا همايش زيباي مقاومت و حماسه ديني آنها را به حيرت آورد و حداقل واكنش آنها گزارش اين منظره‌هاي مقاومت و روحيه ايثار و شهادت‌طلبي مردم بود.
قطعاً منشأ اين مقاومت و پايداري، ايمان و عشق به اسلام و ميهن اسلامي و اطاعت صادقانه از دستور امام خميني(س) بوده است كه موجب مباهات و سرفرازي ايران اسلامي شده است. به طوري كه امام راحل(ره) در اين باره فرمودند:
آنچه براي اينجانب غرورانگيز و افتخارآميز است، روحيه بزرگ و قلوب سرشار از ايمان و اخلاص و روح شهادت‌طلبي اين عزيزان، كه سربازان حقيقي ولي الله الاعظم ارواحنا فداه هستند مي‌باشد. اين است فتوح الفتوح.
بدين ترتيب ايمان و عشق به خدا رمز مقاومت و پايداري ملت ايران در هشت سال دفاع مقدس بوده است كه از نظر امام راحل(س) «فتح الفتوح» ناميده شد و در طول ساليان مبارزه همواره به عنوان جوهر دفاع و مقاومت مورد توجه رزمندگان اسلام بوده است.

5 ـ تخريب مناطق مسكوني،‌ درماني، آموزشي

ارتش رژيم عراق براي در هم كوبيدن مقاومت مردم در شهرهاي مرزي، خانه‌ها، بيمارستانها و اماكن آموزشي را مورد حملات هوايي و موشكي قرار مي‌داد، كشتن زنان و كودكان در خانه‌ها و يا بيماران در بيمارستانها يا دانش‌آموزان در مدرسه‌ها براي رژيم عراق مفهومي انساني نداشت. اگرچه مجامع خبري داخل عراق در آغاز اين حملات را انكار مي‌كردند، امّا خبرگزاريهاي خارجي از اين جنايت صدام كه بيرحمانه به مناطق مسكوني، درماني و... حمله مي‌كردند، خبر دادند. مثلاً گاردين نوشت:
بر اثر حمله نيروهاي عراقي با موشكهاي زمين به زمين به مناطق مسكوني در شهر دزفول واقع در جنوب غربي ايران بيش از 100 نفر كشته و 174 نفر مجروح شدند.
بعدها رژيم عراق وقتي ريشه مقاومت مردمي را درايران اسلامي همگاني يافت، حملات ددمنشانه خود را به ساير شهرها گسترش داد. برخلاف همه موازين بين‌المللي، به مناطق مسكوني شهرهاي مختلف ايران، مراكز درماني و آموزشي و بناهاي تاريخي و فرهنگي با هواپيما و موشكهاي دوربرد حمله‌ور شد.

6 ـ واكنش دولتها و سازمانهاي بين‌المللي

پس از وقوع تجاوز سراسري رژيم عراق به خاك جمهوري اسلامي ايران، دولت‌ها و مجامع بين‌المللي واكنش‌‌هاي متفاوتي را از خود نشان دادند. دولت‌هاي منطقه بويژه عربستان، اردن و كويت حمايت خود را از عراق اعلام نمودند.
دولت امارات متحده عربي مجدداً تأكيد نمود كه جزاير سه‌گانه عربي كه از سوي رژيم ايران به اشغال درآمده،‌ بايد به اين كشور بازپس داده شود.
اغلب حمايت‌ها با تمجيد و ستايش از صدام حسين همراه بوده است. مثلاً يك مقام رسمي اردن نزديك به شاه حسين گفت:
صدام حسين يقيناً به عنوان مرد قدرتمند در رهبريت ملي اعراب در خواهد آمد و پيروزي وي در جنگ با ايران اولين عمليات موفقيت‌آميز نظامي اعراب در طول سال گذشته خواهد بود.
همچنين انجمن ادباي كشور كويت با ارسال تلگرافي به صدام حسين حمايت كامل خود را از عراق در جنگ با ايران اعلام كرد، در اين تلگراف آمده است:

فرز صالح عربيت رفيق صدام حسين ـ بغداد

افتخار دارم كه تصميم هيأت اداري انجمن ادباي كويت با تمامي اعضاي آن در حمايت كامل از موضع شجاعانه شما براي بازپس‌گيري اراضي عراق از غاصبين فارس به اطلاع برسانم... به پيش اي قهرمان عربيت و پيروزي از آن ارتش بزرگ ما باد. (احمد سقاف ـ دبير كل)
البته صدام حسين اين اظهار ارادت و حمايت ادباي كويت را در تجاوز به آن كشور پاسخ داد و مشاعر ادبا و نويسندگان كويت را به اوج تخيّل و قهقراء كشاند.شوراي همكاري حوزه خليج فارس در كنار صدام حسين عليه ايران صف‌آرايي كردند. دبير كل اتحاديه عرب طي مكالمه تلفني با دبير كل شوراي فرماندهي عراق مواضع قوي و عربي صدام حسين را مورد ستايش قرار داد. دبير كل سازمان كنفرانس اسلامي ضمن ارسال دو تلگراف به صدام حسين و امام خميني خواستار برقراري آتش‌بس فوري شد. كشورهاي غربي اگرچه از اقدام صدام حسين راضي به نظر مي‌رسيدند، امّا با لحني متناقض به اظهارنظر پرداختند. تا اينكه تدريجاً رژيم عراق با حركت‌هاي غرب‌پسند اغلب حمايت آنها را با خود همراه نمود. در اين بين موضع‌گيري شوراي امنيت سازمان ملل به عنوان نماد رسمي حل مناقشه، براي همگان قابل توجه بوده تا اينكه «كورت والدهايم» دبير كل وقت سازمان ملل متحد بر اساس ماده 99 منشور، نامه‌اي بدين مضمون به شوراي امنيت نوشت : « من از گسترش اختلاف بين ايران و عراق نگران هستم، اين امر به عقيده‌ من يك تهديد جدي بالقوه براي صلح و امنيت بين‌المللي است. »
منبع: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس
/خ